Muzeum Tradycji Niepodległościowych

Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi jest obecnie najdłużej funkcjonującym muzeum historycznym w mieście Łodzi. Jego początki sięgają roku 1959 kiedy powołano do życia Muzeum Historii Ruchu Rewolucyjnego. Na siedzibę nowej placówki wybrano budynek dawnego więzienia przy ul. Gdańskiej 13. Ówczesne muzeum gromadziło zbiory dotyczące działalności wszelkiego rodzaju polskich ruchów lewicowych, ze szczególnym uwzględnieniem tych działających na terenie Łodzi i regionu.

Z dniem 1 stycznia 1990 roku - w wyniku przemian ustrojowych - MHRR przemianowano na Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, nadając placówce nowe cele statutowe i nakreślając wyzwania służące popularyzacji wiedzy historycznej, w szczególności tej dotyczącej idei wolnościowych i niepodległościowych. Muzeum stało się miejscem edukacji i upowszechniania wiadomości o polskich drogach do niezależności. Zadaniem placówki jest odkrywanie wielonurtowości i różnorodności w patrzeniu na to czym jest polska tożsamość oraz jakie jest znaczenie niepodległości. Służą temu zarówno wystawy - sięgające niekiedy do początków naszej państwowości - jak i codzienna praca edukacyjna i popularyzatorska. Muzeum jest także miejsce integracji łódzkiego środowiska historycznego. Spotkania autorskie, panele dyskusyjne i konferencje służą twórczej wymianie myśli i transferowi wiedzy akademickiej do szerokich rzesz społeczeństwa Łodzi i okolic.

Ważnym aspektem działalności Muzeum jest także gromadzenie zbiorów związanych z działalnością polskich ruchów niepodległościowych i martyrologii obywateli polskich różnych narodowości i kultur. Obecnie Dział Zbiorów posiada ważny zbiór dokumentów, zdjęć i sztuk pięknych (obrazy, rzeźby, grafiki) z przełomu XIX i XX wieku, dwudziestolecia międzywojennego, II wojny światowej i PRLu. Zbiory zawierają również wiele unikatowych materiałów do dziejów Łodzi i okręgu łódzkiego.

W ramach Muzeum działają jeszcze trzy oddziały.

Oddział Martyrologi Radogoszcz.
W okresie II wojny światowej budynek dawnej fabryki Samuela Abbego służył jako męskie Rozszerzone Więzienie Policyjne dla mieszkańców Kraju Warty łamiących okupacyjne prawo niemieckie. W nocy z 17 na 18 stycznia 1945 więzienie było niemym świadkiem tragicznych wydarzeń. Tuż przed wkroczeniem Armii Czerwonej Niemcy podpalili więzienie, a przed jedynym wyjściem z budynku ustawili karabin maszynowy. W masakrze zginęło ponad 1500 osób. Miejsce to jest poświęcone upamiętnieniu ofiar II wojny światowej i martyrologii mieszkańców Łodzi i Kraju Warty.

Kuźnia Romów
Kuźnia Romów jest jednym z zachowanych budynków dawnego obozu cygańskiego, będącego pierwszym miejscem ścisłego odosobnienia, utworzonym wyłącznie dla Romów czasie II wojny światowej. Od listopada 1941 r. przebywało w nim około 5 tys. Romów i Sinti, deportowanych z Burgenlandu na pograniczu austriacko-węgierskim. Obóz został zlikwidowany w styczniu 1942 r., w tym czasie około 800 osób zmarło w wyniku epidemii tyfusu, reszta została zamordowana w obozie zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem. We wnętrzu budynku mieści się ekspozycja poświęcona zagładzie Romów i historii obozu

Oddział Stacja Radegast
Stacja Radegast jest zabytkowym budynkiem kolejowym z 1941 r. W czasie II wojny światowej była ona związana z gettem, utworzonym przez Niemców w 1940 r. w Łodzi (Litzmannstadt). Początkowo obiekt pełnił funkcję punktu przeładunkowego żywności i surowców, przeznaczonych dla ludności i zakładów pracy getta. Od stycznia 1942 r. Stacja stała się miejscem, z którego wywożono ludność żydowską do obozów zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem i Auschwitz-Birkenau. Dziś budynek ten jest miejscem pamięci, elementem Pomnika Zagłady Litzmannstadt Getto, powstałym w 2004 r. oraz siedzibą oddziału Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi.