Łódź przemysłową w XIX wieku tworzyły wspólnie cztery narody - Polacy, Niemcy, Żydzi i Rosjanie. Niemcy i Żydzi trudnili się rzemiosłem i zakładali fabryki, w których pracowali Polacy przybywający do Łodzi jako ziemi obiecanej z małych miasteczek i wsi. A wszystko to działo się na terenie zaboru rosyjskiego. Kultury i języki przenikały się wzajemnie, czego ślady pozostały do dziś m.in. w łódzkiej kuchni i języku.
Materialnymi pamiątkami wielokulturowej Łodzi są przede wszystkim świątynie i cmentarze. W Łodzi znajduje się jedna z największych nekropolii żydowskich w Europie z mauzoleum Izraela Poznańskiego, które jest prawdopodobnie największym nagrobkiem żydowskim na świecie. Zaś neogotycka kaplica Karola Scheiblera na protestanckiej części Starego Cmentarza, symbolizująca sławę i bogactwo fabrykanta, uchodzi za jeden z największych i najpiękniejszych grobowców w Europie.
Pamięć o wielokulturowej Łodzi jest kultywowana szczególnie podczas organizowanego соrocznie Festiwalu Łódź Czterech Kultur stanowiącego kontynuację Festiwalu Dialogu Czterech Kultur. Obecnie organizatorem wydarzenia jest Centrum Dialogu im. Marka Edelmana - instytucja popularyzująca wielokulturowe i wieloetniczne dziedzictwo Łodzi.
