Księży Młyn
Zespół fabryczno - mieszkalny nad rzeką Jasień zbudowany został w XIX wieku przez Karola Scheiblera, najbogatszego łódzkiego przemysłowca. Stanowił samowystarczalne miasto w mieście wzorowane na angielskich osadach przemysłowych. Były tu budynki fabryczne m.in. ogromna, przypominająca zamek przędzalnia, magazyny, famuły (domy robotnicze), szkoła, remiza straży ogniowej, dwa szpitale, gazownia, klub fabryczny, konsumy (sklepy), rezydencje właścicieli, a także bocznica kolejowa. Wszystko to planowo rozmieszczone wzdłuż prostych brukowanych uliczek i spójne architektonicznie.
Zespół urbanistyczny „Księży Młyn” to największy zabytkowy kompleks fabryczny Łodzi, powstały w drugiej połowie XIX wieku na miejscu dawnej osady młyńskiej, należącej do miejscowego plebana; stąd też wywodzi się jego nazwa. Został stworzony przez Karola Wilhelma Scheiblera, przedsiębiorcę z zachodniej Nadrenii, który przybył do Królestwa Polskiego w 1848 roku i po kilku latach osiedlił się w Łodzi. W skład kompleksu wchodzą budynki fabryczne, osiedla mieszkaniowe, rezydencje właścicieli, wille dyrektorskie, szkoła, szpitale, remiza straży pożarnej, gazownia, klub fabryczny, a także ogrody i parki. Budowę bawełnianego imperium rozpoczął Scheibler od zespołu fabryk przy Wodnym Rynku (obecnie Plac Zwycięstwa). Kolejne inwestycje obejmowały już teren Księżego Młyna, gdzie powstał największy w Łodzi wielowydziałowy kompleks fabryki tkanin bawełnianych sprzężony z osiedlem robotniczym i rezydencją dyrektora zakładów. Doświadczenie w pracy w firmach zachodnioeuropejskich i otwarcie na postęp techniczny uczyniły Scheiblera wiodącym łódzkim fabrykantem, z którego wzór brało wielu ówczesnych przedsiębiorców.
W wąskim znaczeniu Księży Młyn jest nazwą osiedla, ogromnej przędzalni i domów robotniczych wraz z krótką uliczką między nimi, położonego po zachodniej stronie ulicy Przędzalnianej, między ulicą Tymienieckiego a Fabryczną i parkiem Źródliska I. W szerszym znaczeniu obejmuje cały zespół urbanistyczny, który kształtował się do lat 20. XX wieku i obejmuje posiadłości rodziny Scheiblerów oraz Grohmanów. W 1971 roku zespół urbanistyczny został uznany za zabytek architektury przemysłowej.
Upadek przemysłu włókienniczego wymusił zmianę funkcji osiedla. Dziś Księży Młyn jest magnesem przyciągającym turystów, artystów i fotografów. W niebanalnych przestrzeniach pofabrycznych organizowane są ciekawe wydarzenia kulturalne, festiwale, pokazy mody, a dawne wille i pałace są dziś siedzibą muzeów i szkół wyższych.
