Łódzka Organizacja Turystyczna

Cmentarz Żydowski

Największa, prawie 40 ha nekropolia żydowska w Polsce i jedna z większych w Europie została otwarta w 1892. W 1898 r. nastąpiło otwarcie największego w Polsce domu przedpogrzebowego wzniesionego według projektu Adolfa Zeligsona, z inicjatywy Miny Konstadt – wdowy po Hermanie, bogatym kupcu i działaczu społecznym – która podarowała na ten cel 18 tys. rubli.Obecnie w sali głównej budynku oprócz pełnienia pierwotnej funkcji znajduje się oryginalny XIX-wieczny karawan. Boczne pomieszczenia zajmuje sala rytualnej ablucji, galeria zdjęć z cmentarza oraz pomieszczenia gospodarcze.

Teren nowego cmentarza żydowskiego ma kształt wydłużonego nieregularnego wieloboku i jest przedzielony wewnętrznym murem na 2 część a obie części łączy brama główna. Całość terenu jest ogrodzona ceglanym murem z pięknie zachowanymi bramami. Wschodnią - z bramą główną i budynkami oraz zachodnią - miejsce pochówku zmarłych. Cmentarz ponadto został podzielony na osobne kwatery dla kobiet i mężczyzn, pola choleryczne oraz dziecięce.

Na powierzchni ok  40 ha zachowało się około 160 tysięcy nagrobków. Całość cmentarza podzielona została na 125 kwater. Tu obok tradycyjnych macew znajdziemy groby o różnych niezwykle wyszukanych formach: nawiązujących do antyku, eklektycznych, secesyjnych. Nagrobki z przełomu XIX i XX wieku wytwarzane były przez zakłady kamieniarskie zarówno lokalne, jak i zagraniczne. Budulec pochodził z pobliskich terenów a także przywożony był z Włoch, Czech, Węgier i Szwecji. Przykładem może być tu grób Marcusa Silbersteina, który został zbudowany ze specjalnie sprowadzonego marmuru karraryjskiego.

W okresie II wojny światowej teren cmentarza znalazł się w granicach getta. Pozostałością po tym tragicznym okresie jest tzw. „pole gettowe”, miejsce masowych i anonimowych pochówków. Na polu tym spoczywa ok 45 000 mieszkańców łódzkiego getta (Litzmannstadt Getto) zmarłych i zamordowanych w latach 1940-1944, zbiorowa mogiła członków organizacji „Promieniści” i Żołnierzy Gwardii Ludowej rozstrzelanych w latach 1939-1945. Zmarłych chowano także w innych kwaterach lub pomiędzy alejkami. Pogrzebano tam również 613 ciał Romów i Sinti z funkcjonującego na terenie getta obozu cygańskiego. Innym śladem tragicznych lat Zagłady są doły, znajdujące się przy murze od strony ul. Zmiennej. Wykopano je w styczniu 1945 r. z przeznaczeniem na groby dla ostatnich kilkuset żydowskich robotników, pozostawionych w mieście po likwidacji getta. Egzekucję udaremniło jednak szybkie wyzwolenie miasta przez wojska Armii Czerwonej.

W 1980 r. cmentarz został wpisany do rejestru zabytków. Od lat 90. XX wieku wzmożono działania na rzecz ratowania nekropolii, m.in. uporządkowano „Pole Gettowe”, odrestaurowano zabytkową mozaikę wewnętrznej kopuły grobowca Poznańskiego oraz jego fasadę, poddano renowacji dom przedpogrzebowy. Aktywnie przy renowacji nekropolii angażują się łódzcy społecznicy, gmina żydowska, przewodnicy łódzcy oraz Fundacja Rodziny Nissenbaumów i Fundacja Monumentum Iudaicum Lodzense.
W 2015 cmentarz został uznany za Pomnik Historii.

Na Nowym cmentarzu Żydowskim dominują proste macewy zwrócone przeważnie w kierunku na wschód, zgodnie z żydowska tradycją. Przy głównej alei umieszczone są przeważnie kwatery z rodzinnymi obejściami.

Cmentarz jest miejscem ostatniego spoczynku wielu zasłużonych, znanych osób dla miasta i kraju. Spoczywają na nim m.in:

  • Izrael Kalmanowicz Poznański (1833 - 1900) najbogatszy żydowski przedsiębiorca i filantrop oraz jego zona Leonia z d. Hertz a mauzoleum zbudowane według projektu opracowanego przez firmę Cremer & Wolffenstein, należy do największych na świecie żydowskich pomników nagrobnych.
  • Seweryn Sterling (1864 - 1932) - lekarz, popularyzator higieny społecznej i oświaty sanitarnej; twórca łódzkiej szkoły ftyzjatrycznej, ukierunkowanej na profilaktykę gruźlicy.
  • Władysław Pinkus (1850 - 1929) - lekarz internista i pediatra, założyciel i długoletni dyrektor łódzkiego pogotowia ratunkowego.
  • Herman Konstadt (Konsztadt) (1835 - 1895) - przemysłowiec, finansista, filantrop
  • Mojżesz Eliasz Halpern ( - 1921) - podrabin łódzki wybrany do Sejmu Ustawodawczego RP
  • Eljasz Chaim Majzel (1821 - 1912) - rabin w Gródku, Dereczynie, Prużanie, Łomży i Łodzi,
  • Adela i Izydor Tuwimowie - rodzice Juliana Tuwima,
  • - Felicja i Izaak Rubinsteinowie - rodzice Artura Rubinsteina.

Ciekawostka jest fakt, w pobliżu mauzoleum króla bawełny Izraela Poznańskiego spoczywa Menachem Bornsztajn znanym bardziej, jako „Ślepy Maks” najpopularniejsza osobistości bałuckiego półświatka, jeden z najsłynniejszych gangsterów przedwojennej Łodzi nazywanym "królem Bałut".

Cmentarz nadal spełnia swoje podstawowe funkcje. Jest miejscem spoczynku dla obecnych mieszkańców miasta oraz dla tych, którzy nie mieszkają już od dawna w Łodzi a wybrali to miejsce na swój ostatni spoczynek.

Na zwiedzanie cmentarza obowiązują płatne bilety wstępu dostępne w Domu Przedpogrzebowym, do którego wejście znajduję się na ulicy Zmiennej.
W zwyczaju jest, aby mężczyźni posiadali nakrycie głowy przebywając na cmentarzu żydowskim.
Nekropolia zamknieta jest w dni świąt żydowskich.

 

Godziny otwarcia:

od niedzieli do czwartku, piątek godziny skrócone (z wyjątkiem świąt żydowskich)
1 kwietnia - 1 listopada: od godziny 9 do 17
W piątki do godziny 15

Święto Pesach 2023/5783

5 IV 2023 Cmentarz jest czynny  od 9.00—12.00
6,7 IV Cmentarz jest zamknięty.
9,10,11 IV  Cmentarz jest czynny od 9.00—13.00
12,13 IV Cmentarz jest nieczynny.

2 listopada - 31 marca: od godziny 9 do 15.
W piątki do godziny 13. 

Wejście od ul. Zmiennej,
bilet normalny 15 złotych od osoby,
bilet ulgowy 12 złotych od osoby.