W opracowaniu nie sposób nawet wymienić wszystkich miejsc, które na przełomie XIX i XX wieku były związane z łódzkim teatrem. Celem wirtualnego spaceru jest raczej zwrócenie uwagi na bogactwo i tradycję teatru w Łodzi – zarówno w przeszłości, jak i obecne.
Nasz wirtualny spacer zaczniemy pod adresem Piotrkowska 175. To tutaj mieściła się pierwsza w Łodzi scena teatralna, czyli założony w latach 50. XIX w. Teatr Paradyż. Od 1829 r. działały tutaj również dom zajezdny i ogród spacerowy w stylu angielskim. Jednym z najistotniejszych epizodów historii Teatru Paradyż były planowane występy pierwszego czarnoskórego tragika szekspirowskiego, Iry Aldridge’a. Do Łodzi aktor rzeczywiście przyjechał, jednak zmarł przed planowanym spektaklem. Był rok 1867. Sam teatr przy Piotrkowskiej 175 działał do 1910 r. Współcześnie nie ma po nim śladu. Jednak na budynku stojącym obecnie na miejscu dawnego teatru, a mieszczącym Zarząd Dróg i Transportu, jest pamiątkowa tablica poświęcona Aldridge’owi. Żywymi świadkami tamtych czasów są natomiast ponad 200-letnie dęby, które można oglądać od strony al. T. Kościuszki.
Więcej pamiątek po dawnych czasach zobaczymy pod adresem Piotrkowska 67. Tam właśnie mieścił się Teatr Victoria, który został uruchomiony w ukończonym w 1877 r. budynku w głębi podwórka. Początkowo był nazywany Teatrem Kerna, od nazwiska właściciela działki. Następnie teatr przyjął nazwę mieszczącego się w budynku frontowym hotelu Victoria. To właśnie w tym miejscu rozgrywała się słynna scena teatralna w powieści Władysława Reymonta „Ziemia Obiecana”. W 1909 r. teatr spłonął, a później w tym miejscu urządzono… tor wrotkowy. Następnie działały tutaj kina: Casino, a później Polonia. Warto podkreślić, że po pożarze zespół teatralny występujący na scenie Victorii przeniósł się do nowej lokalizacji przy ulicy Cegielnianej (dzisiejsza ul. Jaracza, najpierw pod numerem 63, potem 27) i – z pewnymi zawirowaniami – został tam do dnia dzisiejszego. Chociaż współcześnie znamy ten obiekt jako <link 4129>Teatr im. Stefana Jaracza</link>. Natomiast pod adresem Piotrkowska 67 znajdziemy dzisiaj urokliwe podwórko z licznymi restauracjami oraz szyldem „Polonia”.
Skręcając w ulicę Narutowicza (pod numerem 20/22) warto zatrzymać się przy budynku <link 4126>Filharmonii Łódzkiej</link>. Współczesna siedziba Filharmonii została ukończona w 2004 roku, jednak jej fasada nawiązuje do budynku Domu Koncertowego Vogla, który w przeszłości mieścił się w tym miejscu. Gdyby zapytać łodzian, jaki obiekt kojarzy im się z tym miejscem (oprócz Filharmonii), to wiele osób z pewnością odpowiedziałoby, że w głębi działki funkcjonowało kino Bałtyk. To prawda, ale jeszcze wcześniej były tutaj kina Roxy, Splendid i Reduta, a na samym początku – Teatr Thalia. Był to teatr przeznaczony dla społeczności niemieckojęzycznej, który mógł pomieścić około 800 osób. Teatr Thalia funkcjonował od roku 1882 i choć głównie był uczęszczany przez Niemców, to często występowali w nim polscy artyści. Budynek teatru według projektu Otto Gehliga został zniszczony w czasie pożaru w 1921 r.
Na miejscu dzisiejszego domu handlowego Magda oraz placu przed budynkiem (Piotrkowska 32), w latach 1907 – 1915, działał Teatr Urania. Chociaż nie był on związany bezpośrednio z epoką lodzermenschów, a raczej z czasem kryzysu początku XX wieku, to warto o nim wspomnieć z co najmniej kilku powodów. Po pierwsze, była to niemal w całości drewniana konstrukcja z widownią na 250 miejsc. Po drugie, założycielem Uranii był Teodor Junod, ojciec słynnego aktora filmowego i teatralnego – Eugeniusza Bodo (oryginalnie: Bohdan Eugene Junod). To właśnie w tym miejscu Eugeniusz Bodo stawiał swoje pierwsze kroki w roli aktora teatralnego. Po trzecie, w Uranii odbywały się tak przedziwne wydarzenia, jak otwarte dla każdego zawody w walkach z zapaśnikami czy "Mauzoleum Osobliwości", w którym można było zobaczyć m.in. „największy wybryk natury - żywe dziecko kolos”. Kinoteatr Urania był ponoć ulubionym miejscem w Łodzi dla Juliana Tuwima. Drewniany budynek zburzono po II wojnie światowej, następnie wzniesiono tutaj dom handlowy Magda.
Ostatnim punktem na mapie wirtualnego spaceru jest adres Konstantynowska 14/16 (obecnie ul. Legionów), czyli miejsce, w którym znajdował się największy teatr na ziemiach polskich początku XX wieku – Teatr Wielki w Łodzi (współcześnie nazywany Starym Teatrem Wielkim w Łodzi). Otwarty w 1901 r. gmach mógł pomieścić 1250 widzów w Sali głównej i kolejnych 300 w sali kameralnej. Ten imponujący budynek był wyposażony w scenę z mechanizmem obrotowym, elektryczne oświetlenie i centralne ogrzewanie. Był kwintesencją wielokulturowej Łodzi, ponieważ występowały tu grupy polskie, niemieckie i żydowskie. Podobnie jak w przypadku innych teatrów, budynek spłonął. Wydarzyło się to w 1920 r. „Nowy” <link 4128>Teatr Wielki w Łodzi</link> został wzniesiony już w innym miejscu, na placu Dąbrowskiego. Współcześnie na miejscu Starego Teatru Wielkiego mieści się budynek handlowo – usługowy.
W tym trudnym okresie, również dla artystów sceny teatralnej, chcemy raz jeszcze złożyć życzenia pomyślności i nadkompletu widzów łódzkim teatrom:
<link 4128>Teatr Wielki, pl. H. Dąbrowskiego</link>
<link 4132>Teatr Muzyczny, ul. Północna 47/51</link>
<link 4130>Teatr Powszechny, ul. Legionów 21</link>
<link 4131>Teatr Nowy im. K. Dejmka, ul. Zachodnia 93, ul. S. Więckowskiego 15</link>
<link 4129>Teatr im. S. Jaracza, ul. J. Kilińskiego 45 / ul. S. Jaracza 27</link>
<link 4134>Teatr Mały w Manufakturze, ul. Drewnowska 58</link>
<link 4137>Teatr Chorea w Fabryce Sztuki, ul. W. Tymienieckiego 3</link>
<link 4133>Teatr Lalek Arlekin im. H. Ryla, ul. Wólczańska 5 / al. 1 Maja 2</link>
Akademicki Ośrodek Inicjatyw Artystycznych, ul. Zachodnia 54/56
Teatr Logos, ul. M. Skłodowskiej-Curie 22
Teatr DOM, ul. Piotrkowska 243
Teatr Piccolo, ul. J. Tuwima 34
Teatr Pinokio, ul. M. Kopernika 16
ArtKombinat Scena Monopolis, ul. S. Kopcińskiego 62a
Teatr Studyjny, ul. M. Kopernika 8
Teatr Szwalnia, ul. A. Struga 90
Teatr V6, ul. S. Żeromskiego 74/76
Zachęcamy również do sprawdzenia wirtualnych ofert, jakie przygotowały łódzkie teatry włączając się w akcję #zostajewdomu
<link 6946>Poczytalnia Jaracza</link>
<link 6911>Teatr Muzyczny wirtualnie</link>
<link 6912>Teatr Nowy online</link>
<link 6913>Teatr Powszechny online</link>
<link 6944>Bajkowa Lista Teatru Pinokio</link>
<link 6959>Cyfrowe Muzeum Teatru Wielkiego w Łodzi</link>
W tym miejscu trzeba też zaznaczyć ogromne zaangażowanie Teatru Wielkiego w Łodzi w akcję szycia masek i kombinezonów ochronnych dla pracowników służby zdrowia.