Co kraj to inna nazwa: art noveau, stile floreale, Jugendstil czy modernismo (nie mylić z modernizmem) – wszystkie te nazwy określają jeden styl, w Polsce znany najlepiej pod nazwą secesja. Narodziny secesji łączą się z przekonaniem, że sztuka wysoka może być dostępna dla szerokich mas. Pogląd ten spotkał się z krytyką, jednak to nie przeszkodziło secesji rozkwitnąć w całej Europie, chociażby na krótki okres przełomu XIX i XX wieku. Artyści - rzemieślnicy pragnęli każdy element życia zamienić w małe dzieło sztuki - tworzyli biżuterię, meble, projektowali elementy małej architektury, przygotowywali nowe projekty kamienic i willi. Ukochali sobie przede wszystkim giętką, lejącą się linię, a jako motyw dekoracyjny przeważały wyobrażenia fauny i flory.
Architektura secesji wyrażała nowoczesność i smak estetyczny. Elewacje budynków zyskały abstrakcyjną, a jednocześnie bogatą ornamentykę. Umożliwiały to dostępne materiały – stal, żelazo i szkło oraz nowoczesne technologie ich obróbki. Secesyjni architekci i projektanci dążyli do tworzenia prac spójnych w zewnętrznym wyrazie, a każdy element budynku był zaprojektowany w kontekście całości. Ornamentyka budynków secesyjnych często nawiązywała do natury, dlatego nierzadko można spotkać detale – naturalistyczne i stylizowane na formy roślinne i zwierzęce, wśród których znajdziemy nie tylko liście i kwiaty, ale również pnie i korzenie drzew, owoce, szyszki, sowy, nietoperze czy wiewiórki. Często stosowano również ornamenty w formie masek i maszkaronów, witraże z wyobrażeniem flory i fauny czy imponujące okna o nieregularnych kształtach. Nierzadko we wnętrzach zacierano granice pomiędzy ścianą a sufitem. Zdobienia były wszechobecne – nie tylko dotyczyły fasad budynków, ale również poręczy, balustrad, klamek…
A jak to wygląda w Łodzi? Czy w tym przypadku możemy mówić o architekturze secesyjnej? Odpowiedź brzmi… tak, ale częściowo. Z jednej strony nie brakuje budynków o bogatej ornamentyce, zarówno zewnętrznej, jak i wewnętrznej. Z drugiej jednak strony niewiele jest budynków o asymetrycznej bryle, tak charakterystycznych dla zachodnioeuropejskich form secesyjnych. W Łodzi moda na secesję zbiegła się w czasie z intensywną rozbudową miasta, dzięki czemu powstało kilkanaście secesyjnych obiektów, a wiele innych kamienic czy willi otrzymało detale nawiązujące do art noveau. Co ważne, powstawanie obiektów secesyjnych zawdzięczamy głównie miejscowym architektom, spośród których trzeba wymienić przede wszystkim Gustawa Landau – Gutentegera. Jego dorobek artystyczny to ponad 250 obiektów, wśród nich przede wszystkim <link 4127>willa Leopolda Kindermanna</link> przy ul. Wólczańskiej, uchodzącą za najwybitniejszy przykład architektury secesyjnej w Łodzi, dom redutowo – weselny przy ul. Wólczańskiej (obecnie siedziba <link 4133>Teatru Lalek Arlekin</link>) czy kamienica Oskara Kohna przy Piotrkowskiej 43. Ostatni z wymienionych budynków uchodzi za pierwszy budynek secesyjny w Łodzi (przebudowany w tym stylu w latach 1901 – 1902). Łódzka secesja to przede wszystkim budynki mieszkalne i użyteczności publicznej, co nie odbiegało od zachodnioeuropejskich wzorców.
Biorąc pod uwagę powyższe, sami możecie zorganizować spacer szlakiem łódzkiej secesji. Oczywiście w momencie kiedy zakończy się okres kwarantanny. Może to być fascynująca wycieczka dla całej rodziny. Dlaczego? Ponieważ nie trzeba być ekspertem w dziedzinie architektury żeby rozpoznać budynek secesyjny i docenić kunszt architektów, projektantów i budowniczych. Podsumowując, aby prawidłowo rozpoznać budynek secesyjny trzeba zwracać uwagę na takie elementy, jak:
- asymetria bryły, ale również asymetria rozplanowania okien, drzwi czy ornamentów,
- bogata ornamentyka, często z detalami stylizowanymi na formy roślinne i zwierzęce,
- bogato zdobione okna o nieregularnych kształtach,
- długie, miękkie, faliste i krzywe linie na elewacjach budynków,
- często występujące wykusze i ryzality,
- często występujące barwy takie, jak: biel, żółć, złoto, błękit, fiolet.
Poniżej również podpowiedzi gdzie w Łodzi szukać budynków nawiązujących do secesji. Dużą część z nich znajdziemy przy <link 3493>Piotrkowskiej</link>, ale również na Starym Polesiu. Ciekawym przykładem jest pałac Izraela Poznańskiego (siedziba <link 3885>Muzeum Miasta Łodzi</link>), który jako budowla eklektyczna łączy wiele styli, w tym secesję. Również mauzoleum Poznańskich na <link 4210>cmentarzu żydowskim</link> łączy w swojej formie secesję i modernizm. Ciekawe są także secesyjne obiekty poprzemysłowe, jak elektrownia dawnej fabryki Karola Scheiblera, która obecnie jest w trakcie renowacji czy fabryka Ernsta Wevera przy ul. Kopernika.
Za najbardziej reprezentacyjne („najczystsze”) przykłady architektury secesyjnej o nieregularnych, asymetrycznych bryłach można uznać dawne wille przemysłowców: Kindermanna (ul. Wólczańska 31/33), Kestenberga (ul. Sterlinga 26), Langego (ul. Wólczańska 51) czy Rappaporta (ul. Rewolucji 1905 r. 44).